ελάχιστο ερώτημα : Είναι ο Μπακούνιν ενάντια στη «χειραφέτηση»;..

«Μια πρώτη γενική επισήμανση είναι ότι και όσον αφορά στο περιεχόμενο της νέας κοινωνίας υπάρχουν σημαντικές κοινές αντιλήψεις Μαρξ και Μπακούνιν.

Αναμεσά τους είναι η κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, και η κοινωνικοποίηση τους, - η συλλογική κατοχή των μέσων παραγωγής κατά Μπακούνιν –  η κατάργηση των τάξεων, η κατάργηση του καταμερισμού ανάμεσα σε εκείνους που ασκούν πνευματική εργασία και σ΄εκείνους που ασκούν χειρωνακτική, η λήψη των αποφάσεων από τον ίδιο το λαό, η κατάργηση των πατρίδων και των συνόρων.

Όμως υπάρχουν και σημαντικές διαφορές. Μακράν η κυριότερη είναι ότι για τον Μαρξ ο κομμουνισμός είναι μια κοινωνία στην οποία θα κυριαρχεί η ελεύθερη δραστηριότητα αυτοσκοπός απέναντι στην καταναγκαστική εργασία, ή διαφορετικά ο ελεύθερος χρόνος θα είναι κυρίαρχος και μέτρο του πλούτου, απέναντι στο χρόνο καταναγκαστικής εργασίας και το χρήμα.

Έτσι η ελευθερία τοποθετείται πέρα από τον οικονομικό άνθρωπο, σε μια κοινωνία στην οποία θα κυριαρχεί η αρχή «ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του».

Για τον Μαρξ στον κομμουνισμό οι άνθρωποι θα πάψουν να χάνουν τη ζωή τους, για να την κερδίσουν δηλαδή θα πάψουν να είναι υποχρεωμένοι κυρίως να δουλεύουν για να ζήσουν.

Για τον Μπακούνιν στην ελευθεριακή του κοινωνία «πρέπει όλοι να εργάζονται και όλοι να μορφώνονται» [1]ενώ ταυτόχρονα η χειρωνακτική εργασία – που για τον Μαρξ πρέπει να ελαχιστοποιηθεί και να αντικατασταθεί από τη γενική διάνοια ως κυρίαρχη μορφή – πρέπει να είναι υποχρεωτική για όλους»[2], ο «χρόνος ψυχαγωγίας θα είναι κερδισμένος στα πλαίσια μιας κοπιώδους εργάσιμης μέρας»[3], ενώ η διανομή θα πραγματοποιείται με βάση την προσφερόμενη εργασία, τη συνεργασία στη παραγωγή.[4]

Γ. Ρούση

Μαρξ Μπακούνιν για το σοσιαλιστικό κράτος

σ. 36 - 37

[1]. Μ. Μπακούνιν, Για ένα αντιεξουσιαστικό σοσιαλισμό, σ.57

[2]. Μ.Μπακούνιν, Η Παρισινή Κομμούνα του 1871 και η ιδέα του κράτους, σ.96

[3]. M.Bakounine, Catechisme revolutionnaire, σ. 12

[4]. Μ.Μπακούνιν. Φεντεραλισμός, Σοσιαλισμός, Αντιθεολογισμός, σ.59